1980'Lerde Ağrı'da Neler Oldu?

1980'de Öldürülen MHP Ağrı İl Başkanı ve Seksen Dönemi



Hacı Mustafa Kılıçaslan
1980'e kadar MHP Ağrı il başkanıydı... Devamlı çift silahla dolaşırdı. Birçok Kürt gencini öldürdüğü söyleniyor.

8 nisan 1980'de O, yeğeni Cemil Kılıçaslan ve Ahmet Salman adlı ülkücü, Ağrı şehir merkezinde yurtsever Kürt gençlerince öldürüldüler.

Onları öldüren yada öldürenler hiç bir zaman yakalanmadılar. Ama şimdiki BDP Ağrı Milletvekili Halil Aksoy'un işkencede öldürülen kardeşi Metin Aksoy'un onları öldürdüğü söyleniyor.



Hacı Mustafa ve diğer iki şahıs aynı gün ama farklı yerlerde vuruldular... Hacı Mustafa  (Mısto)'nın sırtı onu vuracak olan şahısa dönükmüş. Şahıs ona "Mısto" diye sesleniyor. Hacı Mustafa baktıktan sonra, şahıs ona şöyle dedikten sonra vuruyor;
-"Sen onlarca Kürt gencini arkadan vurdun ama, ben seni arkadan vurmayacağım. Çünkü kahpelik bize göre değil. Gözlerine bakarak seni vuracağım"

1980'li yıllarda, her şey fişle satılıyordu. Hatta para ile bile satın almak mümkün değildi, Çünkü bulunmuyordu. Halka fiş verilirdi, daha sonra o fiş ile gidip kuyruğa girilirdi. Sıra gelirse, fişte yazılan alınıyordu. Her şey faşistlerin elindeydi, tüm gıda ve benzeri eşyaları MHP il başkanı olan Hacı Mustafa Kılıçaslan satıyordu. Halk fişlerle onun depoları önünde sıraya girer, sırası gelen fişte yazılan şeyi, yazılan miktar kadar alıyordu. Ancak Hacı Mustafa fişi olan yurtseverlere çoğu zaman fişlede erzak satmıyordu. Ara sıra insafı tutarsa (çok nadir) satıyordu, oda çok pahalıya. Kısacası ülkücü olmayan, hiç bir şey satın alamıyordu.

1979'da devrimci bir öğretmen olan Orhan Alpaslan, Yurtseverler tarafından bağımsız belediye başkan adayı gösterildi. Ve Ağrı belediye başkanlığını kazanıp belediye başkanı oldu. 1979'da Orhan Alpaslan Hacı Mustafa Kılıçaslan'ın depolarına baskın düzenledi ve depolardaki tüm malları maliyetine satıp parasını Hacı Mustafa'ya verdi.

Orhan Alpaslan'la Ağrı'da Kürt halkının yüzü güldü. O Kürt halkına rahat bir nefes aldırttı. Ancak bu mutluluk çok kısa sürdü. 1980 faşist askeri darbe Orhan Alpaslan'ı görevden aldı. O dönem Ağrı merkez'in nüfusunun yüzde 30'u Azeri ve Karapapaklardan oluşuyordu. Hacı Mustafa öldürüldükten sonra bu iki halk hızla Ağrı'dan göç etti.

80 darbesine kadar Ağrı, Kürt kimliğine sahip çıkan çok kültürlü bir şehirdi. Ancak 80 darbesinden sonra şehir merkezi, hızla bozuldu. 80 öncesi küçük bir şehir olan Ağrı'da 3 ayrı sinema vardı. Biri karışık filmler yayımlardı, biri faşistlerin di, diğeri ise sadece Yılmaz Güney filmleri yayımlardı. O yurtseverlerin sinemasıydı.

Günümüz Ağrı'sı ile 80 öncesi Ağrı'sı arasında çok fark var. Çoğu yerli, kültürlü aileler idiler. Ancak 80 sonrası Ağrı hızla yozlaştı, eskisi kadar Kürt kimliğine karşı duyarlı değil. Orhan Alpaslan'la beraber Kürtler, bütün Kürt il ve ilçelerinde sadece iki belediye kazandılar: Biri Diyarbakır belediyesi (Mehdi Zana) diğeri Ağrı belediyesi (Orhan Alpaslan). Darbede görevden alınan Orhan Alpaslan dağa çıkıp Kürdistan Kurtuluş Partisini kurdu. Serdar Ararat ve Kamilê Reşo isimlerini kullanırdı. Şırnak kasaplar deresinde öldürülen Orhan Alpaslan'ın cenazesi paramparça edilip, yok edildi.


Mustafa Kılıçaslan öldürüldüğü gün, oğulları Doğan ve Melik yanlarına polisleri alarak. Ağrı cadde ve sokaklarında, her yeri kurşun yağmuruna tuttular. Adeta terör uyguladılar. Yanlarında ismini öğrenemediğimiz kör lakaplı şahıs, her yeri tarıyordu (Kör lakaplı şahıs, Kılıçaslanların akrabasıydı). Bunlara tepki gösteren esnaflar, kepenklerini kapatıp evlerine gittiler.

Yukarıda bahsettiğimiz üç şahıs öldürüldükten sonra, Kılıçaslan ve Salman aileleri başta birkaç Kürt gencini öldürüp intikam almak istediler. Ancak başaramadılar.

Mustafa Kılıçaslan'ın oğlu Doğan'ın ipragaz bayisi vardı, bir ara bayinin kapısında durup yurtsever Kürt gençlerine uzaktan ateş açtı, ancak yaklaşmaya cesaret edemediği için bir şey yapamadı. Bu olaylardan sonra Kılıçaslan ailesi Bursa'ya göç etti ve MHP'yi Ağrı'da ayakta tutacak kimse kalmadı.

Bu aile hem büyüktü hemde çok zengindiler, ta Ağrı isyanlarından o güne kadar hep devlete yardım etmiştiler ve karşılığında devlet onları zenginleştirmişti. Ağrı isyanlarında yakılan- yıkılan köylerdeki bütün hayvanlara ve ganimetlere bu tür aileler sahip çıkmıştı. Ağrı'daki tüm köklü aileler, Ağrı isyanlarında devlete yardım ettiler diye, önce zenginleştirildiler, daha sonra Ağrı merkeze getirildiler.

Ağrı merkez Ağrı isyanlarından sonra ihanetçilerin toplama kampı gibi bir yerdi; Yakılan- yıkılan köylerdeki ganimetler haricinde devlet, Ağrı merkeze getirdiği hain ailelere fırın, dükkan, mağaza vb iş yerleri açıp dahada zengin olmalarını sağladı. Böylece devlet, sonsuza kadar Ağrı'yı kazanmak istedi. Ancak Ağrı'lı onurlu Kürtler buna hiç bir zaman izin vermedi ve bu ailelerin çoğunu, o kadar güçlü oldukları halde göçe zorladı.

Günümüzde yani 2012 yılında bu ailelerden bir kaçı halen Ağrı'da cirit atıyor ancak, içleri hiç rahat değil. Yaptıkları her şeyin farkındalar artık. Cahil olmayan, onurunu bir torba makarnaya satmayan Ağrı'lılarda bunların farkında olduğu için, o aileler korkuyorlar.

Ülkücü olan Salman ailesi de, Kılıçaslan ailesi gibi. İmtikam alamayınca Ağrı'dan İstanbul'a göç etti. Naim Salman adlı ülkücü tetikçi, Afyon cezaevinde karşılaştığı Ağrı'lı bir devrimciye; "Devlet bizi Kürtleri öldürmemiz için kullandı" itirafında bulundu.

O zamanlar Naci Gökçe Lisesinde okuyan, Nîhat Ç adlı devrimci, o günleri şöyle anlatıyordu;

Öyle bir haldeydik ki Ağrı Naci Gökçe lisesinde hocalar canavardı. Bizlere karşı şöyle bir batıdan görev icabi gelmiş adamın kızına; günaydın Ebrucuğum günaydın Hakancığım diyen müdür veya hocalar, Kürt çocuklarına ulan Osman ulan Nihat kız Ayşo, Fato diye aşağılama hakaret dayak vardı. Her sınıfa bir ajan koymuşlardı böyle bir durum vardı.


Ağrı'da sinema vardı, Aksoy ve belediye ve yurt sineması. Orhan Alpaslan geldikten sonra sex filimlerini kaldırdı. Ağrının gençlerini yozlaştırmak için bunu, yani sex filimlerinide kullanıyorlardı.


Ağrıda ciddi bir katliam düşünüyorlardı. Bunun için 'Güneş ne zaman doğacak' adlı şovenist bir filim oynattılar. Bütün faşistleri topladılar belediyenin sinemasına getirdiler. Devrimcilerde topluca geldiler. Üst katta faşistler, giriş katta ise devrimciler vardı. Sonrada kavga çıktı ama ilerici olan bazı provaksyonu gören insanlar bunu anladı, engel olundu. Çıkan büyük olaylarda bazıları yaralandı ama istediklerini alamadılar.

Söz konusu film, yetmişlerin sonlarında sinemalarda gösterilen, başrollerinde Cüneyt Arkın ve Baki Tamer'in olduğu, insanların şoven hislerini tahrik eden, ırkçı bir filmdir.

Bu filmin Maraş Katliamına sebep olduğu söyleniyor; Film Maraş'ta da gösterime girmiş, salonu anlı şanlı faşolar hınca hınç doldurmuş. Tam o sırada sinemada bomba patlamaz mı? birden kitle galeyana gelmiş ve "bu Allahsız Goministlerle, Kızılbaşların işidir" diye şehirdeki Alevi Kürtler ve solcular bir bir boğazlanarak, barbarca öldürülmüş.


Anlaşılan devlet aynı seneryoyu Ağrı'da da devreye koymuş ama Ağrı'nın yiğit yurtsever gençliği, bu kirli planı deşifre edip, önlem almış. Şayet Ağrı'nın yurtsever insanları uyanık davranıp, önlem almasaydılar, Ağrı'da ikinci bir 1930 olabilirdi.


‎1980 lli yıllarda darbeden sonra Ağrıda yoldan geçen yaşlı genç farketmez, yollarını kesiyorlardı saçlarını ortadan ikiye traş ediyorlardı. Ben gözümle gördüm, Ağrı meydanda yaşlı insanları ayaklarından yerde sürüklüyorlardı. Kürtçe konuşmuş diye meydanda köyden gelmiş malını Kürtçe satacak insanları dövüyorlardı. Kahvehanelere Kürtçe konuşmak yasaktır diye yazılar vardı.


Rahmetli Orhan Alpaslan'ıda bir ara dürbünlü tüfekle uzaktan ayağından vurdular. Öldürmek istediler ama ayağına denk geldi, o zamanlar Orhan abi fırının üstünde oturuyordu, belediyenin fırınıydı.


Ağrı'da iki Salman soy isminde aile var. Biri terekeme olan faşistler, diğer Salman'lar Kürtler.

O zaman'ın Ağrı merkezindeki en büyük devrimciler, daha doğrusu nam salan başlıca Kürt devrimciler şunlardır:

Orhan Alpaslan (Serdar Ararat)
Nurettin Basut (Şaibei bir kazada öldü)
Kenan Aras (Hapisten çıktıktan sonra şaibeli bir şekilde öldü)
Naci Kutlay
Melle Nuro (Ziro köyünden)
Yaşar Eroğlu (Kojê)
Halil Aksoy
Metin Aksoy (İşkencede katledildi)
Hasan Kaya (Sokak ortasında infaz edildi)
Hüseyin Yılmaz (1999 Ağrı belediye başkanı)
Resul Kızıldağ
Kemal Yıldırım (Kazlı köyünden)
Gönül Hemşire
Halis Kahraman (İstanbul'a göç ettiler)
Sıddık  Cıdê derlerdi (Efo'nun oğlu)
Eset Temur (Evine bomba attılar, bombayı alıp tekrar dışarı atmıştı)
Şabo
Cemil Duman (Bışar)
Hayrettin Erturk (katledildi)
Necip Alptekin (kaltedildi)
Hasan Korkunç (Eğitimci)
Mehmet Aslan (Eczacı)
Mehmet Birben (Eledağ'lı idi. Hacı Mustafa ve diğer iki kişinin öldürülmesinden dolayı oda şüpheli olarak tutuklanıp, 12 yıl hapiste kaldı)
İsmet Koçkar (Halk eğitimin müdürüydü)
Hamdi Kösedağ
Necati Yiğen (Gazeteciydi Fransaya sonradan yerleşti)
Ahmet Çelebi (Köy öğretmeni)
Talat Aktaş
Hamdi Alpaslan
Turan Kösedağ (Yem satardı)
İkram (Katledildi) İkram'ın katledilmesine şahit olan biri şöyle diyordu ; İstanbula çalışmaya gitmişti nişanlıydı ist dan dönerken erzurumda otübüste görüyorlar Ağrıya haber yolluyorlar o zaman terminal yoktu hükümet konağının tam karşısında otobüs yazıhanesi vardı orda inerken vurdular İkramı. Bavulu yere düşmüştü gelinlikte görünüyordu kan olmuştu, ikramda şehit olmuştu annesi yakınları çıplak ayaklarla hastaneye koşuyorlardı ağrıda çok büyük bir isyan ve feryat yükseldi ikramlar ölmeeeeeeeeezzz ikramlar ölmeeeeeeez günlerce protesto gösterileri oldu.

Yazanın Not: 1980 yıllarındaki Ağrı ile ilgili yeni bilgiler edindikçe, yazıyı güncelleyeceğiz.

İsmail Orak

Blogumuzun Notu: Bu yazıda blogdaki diğer yazılar gibi, alıntıdır... Haber sitelerinden ve yahut başka herhangi bir siteden alınan yazıların kaynakları veriliyor. Şahısların yazdığı yada bize gönderdiği yazılarda ise, onların ismi yazılıyor. Bazı önemsiz şeylerdede isim yazmıyorlar. Kısacası yazı, resim ne olursa olsun, paylaşıldığı yeri ve yazan şahısları bağlar, Hiç bir şekilde bizi bağlamaz. Biz sadece Ağrı ile ilgili yazılan yazıları burada yayınlıyoruz. Tek amacımız bu.