’Pîra Ayşê, çocuk gözleriyle Türk devletinin isyanı kanlı bir şekilde bastırmasına ve vahşete tanıklık etti. Mıxtepe, Sığınak ve Geliyê Zilan katliamlarını da saklandıkları taş oyuklarından çaresiz bir biçimde izleyenler arasında yer aldı.’’
Ablası Hannê, Agiri İsyanı’nda yer aldığında o henüz bir çocuktu. İsyan ardından Türk devletinin katliamlarına da yakından tanıklık etti. PKK’nin ilk önder kadrolarından Ahmet Kesip (Cemşit) ve arkadaşlarını ilk görenlerden biri oldu.
1927 Agirî İsyanı’nda o henüz küçük bir çocuktu. Ablası Hannê, isyan içinde yer aldı, Pîra Ayşe ise, çocuk gözleriyle Türk devletinin isyanı kanlı bir şekilde bastırmasına ve vahşete tanıklık etti. Mıxtepe, Sığınak ve Geliyê Zilan katliamlarını da saklandıkları taş oyuklarından çaresiz bir biçimde izleyenler arasında yer aldı. Türk devletinin katliamlarından dolayı Celali Aşireti’nin birçok üyesi gibi Dêmbat alanında yaşayanlar da, Ayıbeg yamaçlarındaki Celalilerin yanına göç etti.
Yaşını bilmiyordu
Pîra Ayşe, yaşının kaç olduğunu bilmiyordu. Çevresindekiler ise anlattığı olaylardan yola çıkarak, yaşını tahmin etmeye çalışıyordu. Yaşamının son anlarına kadar bilinci yerinde olan Pîra Ayşe ile yolumuz, bir sonbahar gecesi, gaz lambasının aydınlattığı bir evin içinde kesişti. Yaşadıklarını yazmak için biraz zamana ihtiyaç duydum. Pîra Ayşe’nin anlattıklarına bölgeden başka tanıklıkları da eklemek istedim. Yazma işini bahara erteledim. Çünkü bu topraklarda kar topraktan kalkmadan, doğa yeşil örtüsünü bürünmeden dolaşmak, birilerine ulaşmak mümkün değildi.
Ama olmadı. O’nun ağzından Agiri İsyanı’nı, göçleri dinleyemeden, bir çocuğun gözüyle Kürtlerin bu acı ve direniş tarihine bakamadan zamansız ayrılıverdi aramızdan. İşte hikâyemizi yarım bırakan da bu ayrılık olacaktı. Zamansız gidişi, içimizi burkmuş olsa da, yine de yüzyıla varan yaşı ile canlı bir tarihin tanıklığını yapan bu kadının romanlara konu olabilecek hikâyesini, yaşadığı doğal yaşamını anlatmak gerekiyordu.
'Neolitik köy'
Köy sakinleri, doğal yaşamlarını sürdürdüklerinden dolayı yerleşkelerine ‘neolitik köy’ adını vermişlerdi. Tarih yaprakları 21.yy’ı gösterse de, onlar doğal yaşamlarından vazgeçmeden hayatlarını sürdürüyorlardı. Gecelerini gaz lambası ışığıyla aydınlatıyorlar, ısınmak için, yöre diliyle ‘kerme’ adını verdikleri tezekleri yakıyorlardı. Birkaç yüz küçükbaş hayvan ve birkaç inekten elde ettikleri süt ürünleri ile geçimlerini sağlıyorlardı. Bir de sürüleri, zaman zaman yük taşıttıkları birkaç uzun kulak dedikleri eşekleri vardı.
Yöre ve Celali aşireti ile nerdeyse özdeşleşmiş olan çobanlık, onların da en temel gelir kaynağı olmuştu. Pîra Ayşe’nin evlenip çoluk çocuğa karışan torunlarının da geçim kaynağı çobanlıktı. Pîra Ayşe, en büyük oğlu Seyit’in iki gözlü evinde torunları ile birlikte yaşıyordu.
Celali aşireti gelenekleri yaşattı
Celaliler Kürdistan’da yurtseverliklerinin yanısıra, bir de cesaretleri ile tanınan bir aşirettir. Bundan dolayı birçok hikaye ve rivayete de konu olmuşlardır. Eskiden at çalmayana kız verilmezmiş, Ne kadar doğrudur bilinmez ama böyle anlatılıyor. At çalma, cesaret ve atikliğin ölçüsü sayılırmış. Kürdistan Ulusal Kurtuluş Mücadelesi ile tanıştıktan sonra Celaliler at çalmayı ayıp sayarak, geleneklerinden çıkarmışlardır.
Atalarının yaşadığı bu topraklarda gelenek ve göreneklerini yaşatarak, varlıklarını sürdürüyorlar. Gecelerini aydınlatan gaz lambasının loş ışıkları altında en fazla gecenin ilk çeyreğine kadar uyanık kaldıkları zamanlarda, konu yine o gün köyde cereyan eden olaylar, çobanları ile koyunlardır.
Evdeki sohbetlerinin hemen hemen tümünün başlangıcını ve sonunu evin reisi konumunda olan Seyit tamamlardı. Seyit’in eşi ise, evin bir köşesinde kurularak, küçük bardaklara limonata rengini bile aşmayan çayı doldurmakla meşguldü. Bir de evin gelini vardı, varlığını fazla hissettirmiyordu ama, gelenleri gaz lambası ile karşılayıp, mutfakta hazırladığı yemekleri kapı ağzından içeri uzatıp hızla uzaklaşırdı. Düzeni bozan biri varsa, o da evin en küçük oğlu Heso idi. Zaman zaman babası Seyit’in konuşmasını bölerek, merak ettiğini sorar, meraklı gözlerle gelen misafirlere bakardı.
Anlatamadan veda etti
Bu yol yürüyüşü içinde tesadüfen evlerine misafir, sofralarına konuk olmuştum. Pira Ayşe ise yılların getirdiği yorgunluktan olsa gerek bir kenarda kıvrılıp yatıyordu. Gaz lambasının aydınlattığı odanın bir köşesine gözüm iliştiğinde, yatanın bir çocuk olduğunu sanmıştım. Oysa o, canlı bir tarihti ve yılların getirdiği bir yorgunlukla dinlense de bilinci ve inancını her zaman koruyordu.
Yattığı yerden ani bir şekilde kalkmış, oğlu Seyit ile sürdürdüğümüz sohbete ortak oluvermişti. Sonbaharın bu serin gecelerinin birinde yollarımız kesişmiş, kafamda bu canlı tarihi yazma düşüncesi belirmişti. Ve yazmak üzere, 2011 baharında sözleşmiştik. Ama ne yazık ki ben ona ulaşamadan, bir ilkbahar akşamında sessiz sedasız gözlerini yaşama yummuştu.
MEHMET NURİ EKİNCİ/ Fırat Haber Ajansı
KURDÎ
Gava xwişka wê Xanê di Serhildana Agiriyê de cih digirt ew hej zarok bû. Piştî serhildanê bû şahida komkujiyên dewleta Tirk jî. Her wiha Ahmet Kesip (Cemşît) û hevalên din yên pêşengên PKK’ê yên destpêkê jî dît.
1927’an di dema Serhildana Agiriyê de ew hêj zarok bû. Xwişka wê Xannê di serhildanê de cih girt. Pîra Eyşe jî bi çavên xwe zarokatiyê bû şahidên wehşeta dewleta Tirk. Yek ji kesên ku li pişt zinaran bi çavên serê xwe li komıjiyên Geliyên Zîlan, Siginak û Mixtepe dikir bû.
Ji ber komkujiyên dewleta tirk weke gelek endamên Eşîra Celalî, kesên li qada Dêmbat dijiyan jî koçî cem Celaliyan yên ku li qontarên Ayibegê bûn kir.
WÊ JÎ TEMENÊ XWE NEZANÎBÛ
Pîra Eyşe temenê xwe nezanîbû. Li gorî vegotinên derdorê wê jî texmîna temenê xwe dikir. Pîra Eyşê heta dawiya jiyana xwe hişê wê li serê wê bû. Em di şeva payîzê de ku mala wê bi lambeya gazê ronî dibû Pîra Eyşe nas dikin. Min hewcedarî dît ku ez jiyana wê binivîsim. Min xwest ez li vegotinên Pîra Eyşe yên hin şahidên din jî zêde bikim. Min karê nivîsê paşve xist biharê. Ji ber ku niha ji ber berfê mirov nekarin xwe bigihînin.
Lê nebû. Pîra Eyşê ku bi çavên xwe yên zarokatiyê ji Serhildana Agiriyê re şahidî kir û êş û berxwedana kurdan dît, zû ji nava me koç kir.
Belê vê veqetînê çîroka me di nîvî de hişt. Bê dem û wext ji nava me koç kir. Her çiqas em dilşkestî bin jî dîsa çîroka vê jinê dibe mijara romanan û me xwest kurt be jî em jiyana wê ya xwezayî bi xwendevanên xwe re parve bikin.
Şêniyên kurd ji ber ku jiyaneke xwezayî dimeşînin navê warê xwe wekê ‘gundê neolîtîk’ danîne. Belgeyên dîrokê sedsala 21’ê nîşan dide jî ew hêj jî ji jiyana xwe ya xwezayî dest bernadin û didomînin. Lambeyên gazê şeva wan ronî dike, ji bo xwe germ bikin jî sotemeniyên xwezayî yên ku ew bi xwe çê dikin bi kar tînin. Debara xwe bi hilberînên weke şîr û mast dikin. Pez xwedî dikin. Ji bo veguhestinê jî keran bikartînin.
Şîvanî bûye karê sereke ya eşîra Celalî û gelê herêmê. Bûye çavkaniya sereke ya jînê. Çavkaniya debarê ya zarok û neviyên Pîra Eyşê jî şivanî ye. Pîra Eyşê ligel kurê xwe yên mezin Şeyîd û neviyên xwe di xaniyekê biçûk de dijiyan.
Celalî ligel welatparêziya xwe bi wêrekiya xwe jî tên nasîn. Ji ber vê bûye mijara gelek çîrok û riwayetan. Berê yên ku hesp nediziyan keç nedidanê, çiqas rast e nayê zanîn lê wisa tê vegotin. Diziya hespê bi cesaret û jîrbûnê tê pîvan. Piştî ku Celalî Têkoşîna Azadiya Kurdistanê nas dikin dest ji diziyan hespan berdidin.
Hemû kevneşopiyên xwe didomînin. Hêj lambeyên gazê bi kar tînin. Heta derengiya şevê rudinin. Nîqaşên wan li ser pez û şîvanên wan e.
Serê axaftin û dawiya wê her tim bavê malê Seyîd temam dikir. Hevsera Seyîd jî her tim li goşeyeke malê runiştiye û çay tije dikir. Bûka malê jî hebû. Hebûna xwe zêde ne dida hîskirin. Kesên dihat bi lambeyê pêşwazî kir û li aşxaneyê amadekarî kir. Tiştên ku amade dikir jî bi lez û bez dianî ber derê odê û hema vedigeriya. Kurê biçûk yên malê Heso bû. Carna axaftina bavê xwe dibirî û bi mereq li mîvanan dinêrî.
Di vê meşa xwe de ez bi tesaduf bûm mîvanê wan. Pîra Eyşe jî ji ber westandina bi salan li goşeyekê razabû. Pêşî dema ez çûm hundir min got qey zarokek e. Lê ew dîrokek zindî bû.
Di carekî de şiyar bû û guh dabû sohbeta ku me bi Seyîd re dikir. Min di şeveke payîzê ya hênik de ew nas kir, di hişê min de zelal bû ku ez vê dîroka zindî binivîsim. Û ji bo nivîsînê me soza bihara 2011’an da. Lê mixabin hêj me xwe negihandibû wê, di şeveke biharê de bê deng ji nava me koç kir.
ANF NEWS AGENCY
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder