Fotoğraf : Ağrı İli'nin merkezinde bulunan bu cami, 1950 yılında Üç Kiliseler'in taşlarından yapılmıştır.
Ağrı Merkez (Karakilise)
Karakilise (Ağrı Merkez) Çok soğuk bir iklimi olup ormanlık alan yok denecek kadar azdır.Ağrı Merkez 1860 yılı dolayında Pakrevand (Üçkilise) piskoposu Hovhannes önderliğinde Bitlisli bir grup Ermeni tarafından, karayolu üzerinde kiliseye vakfedilmiş bir mülkte 10-15 dükkan olarak kuruldu.
Doğubayazıt sancağı kazası olan Karakilise'de (daha sonra Karaköse adını almıştır) 1909 yılında 4.500 kadar nüfusun yarısını Ermeniler oluşturuyordu.
Kasabada Surp Astvadzadzin (Meryem ana Kilisesi) ve biri kızlar diğeri erkekler için olmak üzere Haygazyan isminde iki Ermeni okulu bulunuyordu. Yerenos, Çamırlı, Kazi, Kıhıdır, Mengeser, Mezire, Taşlıçay, Aşkhan, Yeritsu, Yoncalu ve Ziro köyleri Karakilise kazasında Ermenilerin yaşadığı köylerdi.
Ağrı Merkez Ermeni köyleri
Kazi : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi
Kayabey : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi,
Daha önce Eleşkirt ilçesine bağlı iken 22.09.1985 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan kararla Merkez ilçe Merkez bucağına bağlandı.
Plur/Yeğnitepe : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi,5'inci yüzyın başında Ermeni kilisesine yeniden örgütleyen Aziz Sahag bu köyde ölmüştür. 1893'te 76 hanede 500dolayında Ermeni nüfusu vardı
Bavunan/Konuktepe : 20'inci yüzyılın başlarına kadar Kürt, Ermeni, Yezidi yerleşimi. Şimdi Dılxeyri, Bekiran aşireti
Amad/Tezeren : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,Köyün çeyrek saat kuzeyinde Norelug adlı bir ziyaretgâh ve doğusunda bir tepe üzerinde Sasman Xaç adlı bir anıt taşı olduğunu Eprigyan aktarır. 19'uncu yüzyılın sonunda tümü Ermeni olmak üzere 113 hane nüfusu vardı.Şimdiki halkı Ahıska muhaciridir
Faran :Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi
Aşge/Aşkale : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi
Yeranos/ Ozanlar : Yüzyılın başında Ermeni yerleşimi
İritsu keğ (Ermenice "Papazköy" ): 20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi,Şimdi Kürd yerleşimi (Bekiran aşireti).
Bölükbaşı :Eprigyan'a göre Hasan Han harplerine dek (?) büyük ve zengin bir Ermeni yerleşimi idi; 19. yy sonunda henüz Ermeni mezarlığı ve kilise harabesi mevcuttu
Aravyudk/Yoncalı:20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,Bilahere Karapapak göçmenlerin yerleştirilmesiyle bir Türk köyü olarak yeniden kurulmuş daha sonra aldığı Kürt göçüyle büyük ölçüde kürtleşmiştir.
Hıdır : 20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,Şimdi Karapapak yerleşimi
Halihazırda bir Karapapak köyüdür, nüfusunun az bir miktarı Kürtlerden oluşur.
Ğazaraküğ: 20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,Şimdi Karapapak yerleşimi
Mangasar: 20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,Şimdi Karapapak yerleşimi
Mangasar esasen buranın 16 km kuzrydoğusunda bulunan dağın (Ziyaret Tepesi) ve o dağdan doğan ırmağın (Körsu Deresi) adıdır.
Dzirav/ Murat : 20'inci yüzyılın başında Ermeni yerleşimi ,1880'de 40-50 hane Ermeni, 10 hane Yezidi nüfusu vardı
teşekkür ederiz
YanıtlaSilŞuan ki Ağrı iki köyden meydana geliyor. Şorbikax ve Çolereş. Çolereş tamamıyla Kürt köyü, Şorbilax ise Ermeni Kürt karışık bir köydü. Dikkat ederseniz Ermeni arşivlerinde Ağrı merkez ile ilgili bilgi çok azdır. Çünkü Ağrı bölgesinde Kürtler çoğunluktu ve Ermeniler hiç bir köyde çoğunluk olmayıp, Kürrlerle beraber yaşıyorlardı. Bunun kanıtı hem tarihi belgelerdir hemde köylerin isimleridir. Dikkat ederseniz köylerin yüzde doksanın eski isimleri hep Kürtçedir. Ve yukarı da belirtildiği gibi Ağrı 1860 da falan kurulmamıştır.
YanıtlaSilOsmanlı arşivlerin de, 1600lü yıllardaki belgeler de bile Şorbılax ismi ile vardır. Osmanlı daha sonra şehrin ismi Şorbulak yapar. Türkiye kurulunca da önce Karakilise, sonra Karaköse ve en son olarak Ağrı direnişin de devletin başını çok ağrıtttığınsan hakaret babında Ağrı ismi verilmiş.
Ayrıca, bazı eski Kürtçe dergilerde Agıri ismi kullanılıyor ama Kürtlerin ne zamandan beri Agıri dediği bilinmiyor. Siirt ve Bitliste yaşlıların Agıri dediğine bizzat şaşırarak şahitlik etmiştim.
Kaynak?
YanıtlaSil