Osmanlı İmparatorluğu döneminde Bayezid sancağı (yeni ismi Doğubayazıt), Bayezid, Diyadin, Karakilise, Eleşkirt ve Antab kazalarından
oluşuyordu. 1914 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımına göre sancak genelinde 11.972’si Gregoryen, 1.411’i Katolik, 29’u Protestan olmak üzere toplam 13.412 Osmanlı tebaası Ermeni yaşıyordu. Toplam 7 bin nüfuslu sancak merkezi olan Doğubayazıt’ta ise 2 binden fazla Ermeni yaşıyordu. Doğubayazıt merkezde Surp Garabed ve Surp Vartan Kiliselerinin de bulunduğu Abdigor mahallesinde, iki Ermeni okulu ve bir Ermeni yetimhanesi mevcut idi.
İki kilise, dört manastır ve iki okulun bulunduğu 1.200 nüfuslu Arzap köyü; bir kilise, iki manastır ve iki okulun bulunduğu 800’e yakın nüfuslu Mosun köyü;
bir kilisenin bulunduğu 375 nüfuslu Korum ve nüfusunun çoğunluğu Kürtlerden oluşan ve 40 kadar Ermeninin yaşadığı Meryemana köyü, Osmanlı Ermenilerinin yaşadığı ve merkez kaza Doğubayazıt’a bağlı köylerdi.
Doğubayazıt sancağının bir diğer kazası olan Diyadin merkezinde, Surp Asdvadzadzin adlı bir kiliseleri de bulunan 150 kadar Ermeni yaşıyordu. Diyadin kazasına bağlı Tavla, Seydo, Curcan, Karapazar, Üçkilise, Kumlubacağı ve Mirzakhan adlı köylerde yaşayan Ermenilerin sayısı ise yaklaşık 1.500 kadardı.
Bir diğer Doğubayazıt sancağı kazası olan Karakilise (daha sonra Karaköse adını almıştır) merkezinde ise 4.500 kadar nüfusun yarısını Ermeniler oluşturuyordu. Kasabada biri kızlar diğeri erkekler için olmak üzere iki Ermeni okulu bulunuyordu. Yerenos, Çamırlı, Kazi, Kıhıdır, Mengeser, Mezire, Taşlıçay, Aşkhan, Yeritsu, Yoncalu ve Ziro köyleri Karakilise kazasında Ermenilerin yaşadığı köylerdi.
Aynı dönemlerde Doğubayazıt sancağının Eleşkirt kazasının merkezi olan Toprakkale’de 1.400 kadar Ermeni yaşıyordu. Surp Asdvadzadzin Kilisesi ile Surp Giragos Manastırı’nın bulunduğu kasabada Surp Asdvadzadzin adlı bir de okul bulunmaktaydı. Eleşkirt kazasına bağlı ve Osmanlı Ermenilerinin yaşadığı diğer önemli köyler ise Amad, Khomsur, Koşek, Molla Süleyman, Yeritsuküğ, Zeydgan ve Kayabek idi.
Doğubayazıt sancağının son kazası olan Antab’da ise merkezde yer alan Tutak’ta küçük bir Ermeni topluluğu yaşıyordu. Kazanın en büyük Ermeni yerleşim yeri Surp Asdvadzadzin adlı bir kilisesi olan ve 400 kadar Osmanlı Ermenisinin yaşadığı Patnos idi. Araboli, Asmar, Gharğalek, Melan, Mussig, Goşk, Terek, Camalverdi, Garaköy ve Partav köyleri Antab’a bağlı olan ve Ermenilerin yerleşik olduğu belli başlı köylerdi.
Daryunk, Bayezid, Bayazid, Bayazit, Doğubeyazit, Doğubeyazid, Navo Bayazit veya Doğubayazıt; tarihten bugüne Doğubayazıt için kullanılan isimler… Böylece, bir zamanlar Doğubayazıt şimdilik bitiyor, ama devamı gelecek!
Orlando Calumeno
Kaynak: http://akunq.net/tr/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder